[247] Ocena miniatury: Magnolia

Tytuł: Magnolia

Autorka: Wiktoria L.

Gatunek: dramat

Ocenia: Skoiastel

Przyszedł czas na ocenę miniatury konkursowej. Cieszę się, Wiktorio, że w tej kwestii zaufałaś WS i postaram się, by moja praca zawierała minimum cytatów; nie mogłam zrezygnować ze wszystkich, ale mam nadzieję, że forma będzie zgodna z twoimi oczekiwaniami.

Od razu napiszę też, że jestem pod wrażeniem twojej poprawności językowej oraz tego, jak starannie sformatowany tekst mi przysłałaś. Punkt o poprawności, co by ograniczyć cytaty w ocenie, doślę ci w wiadomości prywatnej.

No dobrze, zaczynasz emocjonalnie, ale bez przesady – nie jest ani melodramatycznie, ani chłodno. Już w pierwszych akapitach zdradzasz, z jaką stratą mierzy się bohater-narrator – jako że prowadzisz opowiadanie narracją pierwszoosobową. Mężczyzna nie ukrywa, że tęskni za tytułową Magnolią, brakuje mu jej i bez niej jego życie stało się piekłem; nie mam problemu, by uwierzyć mu, że tak jest. 

W jakimś stopniu zaskakuje mnie jednak, że o tak ważnej tragedii piszesz jakby nigdy nic, w sensie: tak z marszu, już od pierwszych akapitów. W takim razie chcę wierzyć, że główny konflikt fabularny jeszcze nadejdzie, po drodze pojawi się kilka mocniejszych fragmentów, które – jak to kartki z pamiętnika mają zwykle na celu – rozbroją mnie do łez. Bo jeśli o śmierci Magnolii dowiaduję się tak nagle, co w takim razie będzie tu elementem zaskoczenia, czynnikiem wzbudzającym napięcie na dalszych stronach…? Emocje wprawdzie już są, już się budują, trzeba je teraz tylko podtrzymać albo, co lepsze, podsycić. Jestem ciekawa, jak sobie z tym poradzisz, by opowiadanie nie okazało się, ot, dłuższym streszczeniem obecnego stanu wewnętrznego bohatera, nawet jeśli pisanym zgrabnie i płynnie.

Podoba mi się twoja narracja – rzadko zdarza mi się czytać tak dobre pierwszoosbówki. Naturalne, mówiące wprost, pochodzące prosto z serca postaci. Do tego imponujące, w jaki sposób budujesz akapity, stosując najróżniejsze środki stylistyczne, na przykład celowe powtórzenia. Wybacz, ale to muszę zacytować – chciałabym, by postronni czytelnicy wiedzieli, że nie chwalę cię bez powodu:

Szukając ofiary wychodziłem na ulicę, do klubów, kawiarni, wychodziłem z siebie. Stawałem na moście, na krześle, na torach, stawałem na głowie. Bezskutecznie.

Połączenie dosłownego wychodzenia czy stawania z ostatnim elementem, już metaforycznym, świadczy o tym, że nie klepałaś tych akapitów bezmyślnie, a – wręcz przeciwnie – mam wrażenie, że dobrze wiedziałaś, co robić i jakimi słowami oddziaływać na czytelnika, by emocje narratora się udzielały, oraz by tak po prostu zainteresować formą, złapać mnie na wędkę już na samym początku tekstu. To poniekąd wyższa szkoła jazdy, której nie powstydziliby się autorzy regularnie wydawani, o sporym doświadczeniu.

Och, no i jest jeszcze bezskutecznie kończące fragment, równie trafione w punkt. Robi robotę – że tak powiem.

Niezręcznie jednak zaczyna robić się tutaj:

I tak, jak śmierć stała się głównym bohaterem w historii Magnolii, w moim własnym świecie wpierw zagościło piekło, później zaś – drzewko magnolii, posadzone tuż obok białego płotu otaczającego rodzinny dom. – Rozpoczęłaś od konstrukcji porównawczej: tak, jak, ale jako forma nie ma ona swojej kontynuacji. Sugeruję:

I jak śmierć stała się głównym bohaterem w historii Magnolii, tak w moim własnym świecie…

Niemniej w tym wypadku mamy zachowaną spójną konstrukcję zdania z punktu widzenia poprawności, ale z punktu widzenia fabuły – nadal dałoby się to ugrać lepiej. W pierwszej części zdania piszesz o głównym bohaterze w historii Magnolii, w drugiej, mimo że porównujesz paralelnie (jak…, tak…), fabularnie nie odnosisz się już do aktorstwa czy postaci książkowych, piszesz za to o goszczeniu – a więc o gościach. To się nie zgrywa, przez co zdanie traci tę wielowymiarowość i zręczność. Do tego śmierć jako personifikacja sprawdza się znakomicie, ale piekło z reguły kojarzone jest już nie z postacią, a miejscem, nie może być więc bohaterem czy innym gościem. W takim wypadku w ogóle zrezygnowałabym z porównania paralelnego, by nie robić zamieszania. Sugeruję:

Gdy głównym bohaterem w historii Magnolii okazała się śmierć, w moim własnym świecie wpierw zagościło piekło, później zaś – drzewko magnolii (…).

Jestem zaskoczona, że mimo iż magnolia wykorzystana jest w zdaniu – twoim bądź moim – podwójnie, praktycznie nie rzuca się to w oczy, mając już za sobą poprzedzające akapity o silnym uczuciu pomiędzy dwójką postaci. Wręcz przeciwnie – tym bardziej można odczuć, że dla Artura spore znaczenie ma w tym momencie symbolika. Czepianie się powtórzenia byłoby tu po prostu nie na miejscu.

Zmieniasz czas narracji – z teraźniejszego w ledwo pierwszym zdaniu opowiadania na kilka akapitów przechodzisz w przeszły, oddając emocje bohatera wspominającego, by po nich znów wrócić do teraźniejszego, przy okazji podsuwając mi informacje, gdzie tak właściwie się znajdujemy (cmentarz) i na co patrzymy (nagrobek). Robisz to tak zręcznie, że postronny czytelnik w ogóle by się nad tym nie zastanawiał, ja natomiast to doceniam, bo nie każdy debiutant – a zdradziłaś mi, że nim jesteś – radzi sobie z przejściami tak subtelnie, dyskretnie, i motywuje zmianę fabularnie, tworząc spójną całość.

Twój narrator nazywa wieczorową suknię suknią wieczorną. W WSJP suknia w kontekście sukni ozdobnej i eleganckiej, noszonej na uroczyste okazje, łączy się jedynie z przymiotnikiem: wieczorowa [źródło; zakładka: połączenia]. Ktoś z redakcji mógłby zwrócić na to uwagę, ja jednak zastanawiam się, czy nie zrzucić tego na karb bohatera-narratora, który nie musi znać się na dokładnym nazewnictwie elementów kobiecej garderoby. Brzmiałoby to sensownie, o ile, na przykład, narrator ten gdzieś jeszcze przekręciłby coś po drodze, a może sam przyznałby się, że tak właściwie to nie ma o tym wszystkim zbyt dużego pojęcia. Wtedy faktycznie dałoby się to przeinaczenie obronić.

Okej, gdy Artur przyznaje, że przez chwilę chciałby być obgryzanym paznokciem Magnolii – kobiety we wspomnieniu nieznanej nawet z imienia – robi się trochę… creepy. To jest ten moment, w którym zapala mi się czerwona lampka i dobrze wiem, co zaraz zrobi – poprowadzi moje przemyślenia w jedną z trzech stron:

• albo na dalszych stronach tekstu okaże się, że bohater ma problemy na tle psychicznym; być może był stalkerem Magnolii? Jak ten gość serialu „You”? To, przyznam, byłoby klawe. Kuszące i niespodziewane, bo wskazówki o tym pojawiałyby się co jakiś czas, nagle, dając się odkrywać i upewniać w przekonaniu, że narrator to archetyp nice guy’a na tle kliszy [love hungry].
• Albo trochę przesadziłaś z ekspozycją uczucia i zaraz narrator zreflektuje się, i nie będzie już wchodził w takie dziwne, przesadzone tony. W takim razie ten moment być może lepiej będzie naprostować, by nie zapalał w czytelniku tej lampki ostrzegawczej.
• Albo przesadziłaś, ale o tym nie wiesz i się tego nie domyślisz, więc Artur trochę creepy pozostanie do końca i na dalszych stronach będzie wypaczał fabułę, która w domyśle miała być romantyczna, a wyjdzie groteskowo. To, niestety, nie będzie do odratowania albo będzie wymagało od ciebie takiej redakcji, że właściwie szybciej chyba wyjdzie pisać od nowa.

Tak czy owak, nie mogę się doczekać, aby już sprawdzić, co będzie dalej!

Wtedy też poczułem na nadgarstku jej uchwyt. – Tutaj mogę się powoli uspokoić; bohater raczej nie będzie stalkował Magnolii ani jej przekonywał do siebie na siłę. Niemniej słowo chwyt nie kojarzy się przyjaźnie czy romantycznie, a zawadiacko (słowo nacechowane jest bojowo: wszystkie chwyty dozwolone, chwyt w boksie czy innych sztukach walki). Sugeruję to nieco złagodzić, na przykład: (…) poczułem na nadgarstku jej dotyk.

W akapicie o małym wiszącym pokoju, kwitnącym ogrodzie, zgliszczach i powykręcanych gałęziach trochę się gubię – nie wiem, czy czytam o drzewku, które Artur wspominał wcześniej i o które się nie zatroszczył po śmierci ukochanej, lub to właśnie metafora jej śmierci. Być może to dlatego, że nieco zdążyła mnie zmęczyć poetycka forma prawienia o tej śmierci…? Rozumiem, że na pierwszych stronach wprawiałaś mnie w jej klimat, miało być emocjonalnie, tęskno, melancholijnie, jednak powoli robi się też monotonnie. Ostatni raz czułam podobnie, czytając „Exodusa” Łukasza Orbitowskiego – tam również bohater przeżywał swoją przeszłość, niemniej „Exodus” to powieść na ponad czterysta stron, a rozdziały tęsknych wspomnień przeplatają się tam z bardziej dynamicznymi, w których Janek ucieka, trafia w różne ciekawe miejsca, poznaje równie intrygujące postaci. I choć czytałam tę powieść ze cztery lata temu, dość dobrze pamiętam, jak męczyły mnie jej fragmenty. Twoja miniatura bardzo powoli zaczyna wpadać w podobne tony – to znaczy dość melancholijne i w tym aż zbyt konsekwentne, jednotorowe. Najwyższy czas, by coś się w tym tekście wydarzyło – jak nie w czasie wizyty na cmentarzu, to w czasie dalszych wspomnień. To jest dobry czas na to, by wzbudzić powoli opadające napięcie – w końcu o śmierci Magnolii wiemy od początku i już trochę zdążyliśmy się jej naprzeżywać.

Edit: Mówię i mam! Dosłownie w kolejnym akapicie otrzymuję nowy wątek – powoli wyjaśnia się przyczyna śmierci bohaterki. To też w jakiś sposób ciekawe i na chwilę zaspokaja moją potrzebę, by fabularnie zrobić krok w przód, już nie kręcić się tylko wokół emocji beznadziei po stracie. Wychodzi na to, że wybrałaś idealny moment, by przejść do wspomnień o początku choroby, a więc dobrze czujesz ten tekst, przemyślałaś go i wiesz, co dokładnie chcesz czytelnikowi przekazać oraz jak to zrobić.

Mimo wszystko dziwi mnie, że Artur tak lekko streszcza okres, w którym Magnolia się faszeruje. Jeśli to on dostarczał środków, nie powinien mieć do siebie jakiegoś, nie wiem, żalu? Pretensji? Czy może już za późno, by je czuć; teraz mężczyzna pozostaje po prostu wyprany z uczuć? Jestem w stanie to kupić, ale jednocześnie to właśnie ten obiektywizm zaczyna sprawiać, że nie umiem już mu tak współczuć, jak na początku.

Myślę, że wpływ na to ma także prędkie przejście od momentu, w którym Magnolia naprawdę źle się czuje, do chwili, w której już u niej w miarę okej i bohaterka proponuje wypad w góry. Przeskok między tymi stanami nie wydaje się płynny, jest raczej szybki i bezbolesny, nie niesie ze sobą głębszego rozwoju sytuacyjnego, nie rośnie w nim napięcie, bo i nie zdążyło ono wykiełkować. 

Daje do myślenia, że nie wyjaśniło się jeszcze, dlaczego Magnolia w ogóle zachorowała. Mogę się tego domyślać, po głowie chodzi mi depresja, lecz nie wyczytałam spomiędzy wierszy jej przyczyny i to mnie, powiem szczerze, trochę frustruje. Jeśli to nie depresja, to co? I dlaczego kobieta nie pójdzie do lekarza albo na samym początku, zanim Artur się nie zmęczył jej stanem, dlaczego on sam jej tego nie zaproponuje? Przydałby się chociaż jakiś drobny dialog świadczący o tym, że narrator nie od początku choroby Magnolii był taki obojętny. Że to wcale nie tak, że przez kilka tygodni kupował jej tabletki i elo, nieistotne, co tam ukochanej właściwie jest. To dziwi, szczególnie że początek tekstu oddawał mi bohatera w stu procentach zakochanego, troskliwego, ot, dobrego człowieka. A tutaj, w akapitach prawiących o nagłym pogorszeniu się stanu zdrowia Magnolii, kompletnie tego nie widać. Gdzieś to szybko się zgubiło.

Chciałabym także zrozumieć tę bohaterkę – jak się faktycznie czuje, co jej dolega, dlaczego cierpi prawdopodobnie na depresję, co złego stało się wcześniej w jej życiu – po to, by się w nią wczuć. Zapewne nie wiem tego wszystkiego, bo Artur sam nie jest tego świadomy, ale znów: nie widać, by próbował się czegoś dowiedzieć, nie widać jego starań. Szczególnie na samym początku wydawać by się mogło, że będzie bardziej zmartwiony. A może podświadomie wie – być może to jego wina, może zbytnio nalegał, by być z Magnolią, może jednak to z nim jest coś nie tak, a kobieta utknęła w związku, którego wcale aż tak nie chciała, zmęczyła się rutynowym życiem, niemniej nie chce się teraz do tego przyznać i stąd te chroniczne zmęczenie…? Może dowiem się, co jej dolega, nieco później – na przykład z sekcji zwłok, razem z bohaterem – ale jeśli robisz z tego tajemnicę, chciałabym dostać wskazówki, które zainteresowałyby mnie na tyle, bym mogła próbować wyczytać z nich rozwiązanie. Tymczasem wiem tyle, że kobieta dużo śpi, jest zmęczona, dość osowiała i łyka kupę tabletek na nie wiadomo właściwie co. Na ból głowy? Migreny też chodzą w parze z depresją. To dlatego Artur i rodzice Magnolii aż tak się nie przejmują? Chcą wierzyć, że dziewczyna pójdzie na spacer i jej przejdzie…? 

Tak czy inaczej, na ten czas kobieta jest dla mnie strasznie zagadkową postacią i to w połączeniu z nagle dziwną oschłością Artura też sprawia, że tak nie do końca przejmują mnie jej stany – jest dla mnie obecnie zlepkiem kilku miłych wspomnień i garścią tabletek, ale obecnie za mało mi scenek rodzajowych z jej obecnego (na linii fabularnej) życia, bym potrafiła się nią przejmować. Martwić tym, że jej się pogarsza, czy cieszyć z lepszych momentów. Patrzę na nią tylko przez pryzmat bohatera, który uczestniczy w jej życiu (czując się w nim zagubiony, przez co też niewiele konkretów jest w mi w stanie przekazać), a więc praktycznie jej nie poznaję, nie mam szansy więc czegoś więcej w jej kierunku poczuć. 

Zapewne powinnam obecne problemy, które mam z tekstem, zrzucić na karb limitu znaków, ale pisałaś, że ten wynosi stron dziesięć, natomiast nadesłany plik liczył dziewięć. Masz więc jeszcze trochę miejsca, by choć odrobinę mocniej wprowadzić mnie w chorobę i poruszyć moje emocje, wzbudzić wspomniane już napięcie. Pamiętaj jednak, że możesz to zrobić – ale nie musisz. To tylko luźna sugestia.

W pewnym momencie posługujesz się kliszą: Kilka tygodni później i… już. Przez ten brak przeżyć wewnętrznych Artura i potraktowanie kwestii tabletek po macoszemu (a potem przez brak emocji i głębszych przemyśleń związanych z zaskakującą poprawą stanu zdrowia Magnolii) opowiadanie zaczyna przypominać streszczenie. Może jednak spróbuj wpleść tam choć parę zdań o tym, jak bohater zapatrywał się na ten nagły wyjazd, czy chociażby zdziwił go stan ukochanej – ucieszył go, a może samoczynna poprawa zdrowia bez konsultacji lekarskich jeszcze bardziej go zaniepokoiła… To by pozwoliło mi znów się z nim utożsamić, mogłabym dzielić z nim swoje zaskoczenie takim obrotem spraw oraz poznać jego szczere zmartwienia. W jakiś sposób Artur stałby się odbiciem moich przemyśleń i trosk. 

To szczególnie ważne w tak krótkich miniaturach obyczajowo-dramatycznych, gdzie narrację prowadzi się bohaterem, któremu odbiorca docelowo powinien współczuć. Jak nie będzie współczuł, to będzie albo obojętny, albo odczuwał zgoła inne emocje, takie jak zmęczenie, frustracja, znudzenie wywołane brakiem zrozumienia, a tych zapewne nie chcesz wywołać. Ja tego jeszcze nie odczuwam, ale balansujesz na granicy właśnie przez to, że zaczynasz się spieszyć i ograniczasz mi narratora. Ja wiem, że niedawno marudziłam, że zaczyna on wchodzić w monotonne tony o śmierci, ale wreszcie mamy bardziej żywy wątek – coś się w życiu jego i Magnolii niepokojącego dzieje, warto się temu przyjrzeć nieco bliżej niż dalej, za pomocą bezpiecznych ogólników. Teraz, gdy chciałabym (jakkolwiek źle to brzmi) podelektować się zaskakującymi obrotami spraw, czymś nowym – ty gnasz. Mam nadzieję, że nie spieszysz się do sceny samej śmierci, bo o niej i tak wiem, że nastąpi. Nie czekam na nią tak, jak na to wszystko, co do niej prowadzi.

O, dialog nad Morskim Okiem pozytywnie mnie zaskoczył. Magnolia wypowiedziała jedno zdanie, które sprawiło, że przez moment wydawało mi się, że już wiem, co się z bohaterką stanie, jak zginie – że depresja ją pokona, a wyjazd w góry jest tego motywem, perfidnym planem samobójczym. Ale nie. kobieta szczęśliwie wróciła do domu. Punkt dla ciebie.

Najpierw przyznajesz (i to świetnym cliffhangerem kończącym akapit), na jaką chorobę cierpiała Magnolia, a potem zdajesz relację o tym, że Artur jednak chciał swoją ukochaną wysłać do lekarza, ale ta nie miała zamiaru się tam udać. Tymczasem ja już wiem, że musiała się tam udać, skoro narrator wcześniej podał mi diagnozę. To trochę mylące. W takim razie czy nie lepiej byłoby nie zdradzać tej diagnozy już teraz, a dopiero we wspomnieniu, kiedy bohater sam się o niej dowiaduje?

Od chwili, gdy u Magnolii i Artura wszystko było bardzo dobrze, aż do momentu jej śmierci w łazience minęła plus/minus jedna strona tekstu. To jednak trochę mało, by przedstawić przekonująco rozwój tak trudnej choroby i pokazać jej wpływ na życie bohaterów. Chyba że… zdanie o znalezionej w łazience, bezwładnie leżącej kobiety wcale nie odnosiło się do jej śmierci? Może lekarze zdążyli i to wtedy zabrali ją do szpitala, wtedy też postawili jej diagnozę?

Edit: o, no właśnie, łazienka. Przez cały akapit sądziłam, że Artur znalazł Magnolię martwą. Byłam o tym wręcz święcie przekonana aż do ostatniego zdania tego dość obszernego akapitu; zdania, w którym ratownik pytał bohatera, czy ten nie uda się z nim. To mylące, bo czy oznacza, że bohaterkę zabrano z mieszkania jednak jeszcze żywą? Kolejne zdania nie podsuwają mi odpowiedzi – mężczyzna topi smutki i nie chce wrócić do pracy, ale byłoby to prawdopodobne zarówno z powodu śmierci ukochanej, jak i jej wizyty w szpitalu. Dopiero telefon od Róży podsuwa mi kolejną wskazówkę, że Magnolia może faktycznie jeszcze żyje. Z drugiej strony trafić tam mogli też wspomniani w rozmowie rodzice, od których mężczyzna nie odbierał telefonów…

Poza tym niedaleko pada dość sugestywne zdanie o świcie, który nigdy już miał nie nastać – to też daje mi do zrozumienia, że kobieta nie żyje; dalej Artur nazywa swój stan dnem. I znów: na początku zapewniał mnie o miłości, teraz nie widać jej świadectwa, więc tym łatwiej mi wyciągnąć wniosek, że Magnolia umarła już w łazience. Inaczej podejrzewam, że bohater nieco bardziej interesowałby się potencjalnie żyjącą ukochaną, na przykład odwiedził ją w szpitalu.

Na tym etapie oceny możesz zauważyć, że czytając i komentując twój tekst na bieżąco, wyciągam pochopne wnioski – pisałam ci, że dziwi mnie, że nikt nie wiedział, co Magnolii jest, bo ta nie chciała udać się do lekarza. Ale kolejne akapity wspomnień już temu zaprzeczają; podobno zdarzył się incydent, że bohaterka, gdy żyła, jednak trafiła do szpitala, gdzie jej choroba została zdiagnozowana. Czy ściśle wiąże się to ze sceną w łazience? Nie ukrywam, że zaczynam się gubić i nie potrafię sobie wyobrazić spójnej linii fabularnej, akcja zaczyna wydawać mi się trochę chaotyczna. Skoro już wcześniej wspomniałaś chorobę (zdanie-cliffhanger), od tamtego momentu właściwie mogłabyś prowadzić tę kartkę z pamiętnika chronologicznie, pozwalając mi obserwować jej postęp, towarzysząc Arturowi i Magnolii, tymczasem mam jakieś dziwne wrażenie, że tak się nie dzieje. Jakby kolejne akapity zaskakują mnie wnioskami, sprawiając, że poprzednie okazują się niejasne. Teraz na przykład wróciłam się do sceny w łazience i przeczytałam ją jeszcze raz, by ponownie poszukać przesłanek o tym, że kobieta była tam po prostu nieprzytomna, i to właśnie jest to wydarzenie, po którym wylądowała w szpitalu, a potem ją zdiagnozowano. Jeśli ta teza jest prawdziwa, myślę, że pomogłyby tutaj jakieś przemycone pod postacią przeżyć wewnętrznych przesłanki o tym, że Magnolia żyje, na przykład słabo oddycha, że Artur wykonuje telefony po pomoc i czeka na nią wcale nie na darmo.

Dziwnie urywasz też akapit o koszmarze – trochę jakbyś nie miała pomysłu, jak wrócić do czasu teraźniejszego, do tu i teraz na cmentarzu, ale mimo wszystko poczuła, że wreszcie, choć na chwilę, wypadałoby wrócić.

Ale nie była już tą samą Magnolią. Na jej twarzy zamiast rumieńców wykwitały tylko szarobure sińce (...) – już na początku wzmianki o chorobie, gdy podejrzewałam depresję, pisałaś, że koobieta stała się blada niczym duch, wręcz przezroczysta. Zdanie to padło z kilka stron temu, lecz Artur przybiera ton, jakby jeszcze niedawno widział ją rumianą. Czy więc to oznacza, że akcja ze szpitalem miała miejsce przed wyjazdem w góry…?

Generalnie zaczynam przyłapywać się na tym, że sens opowiadania staje się dla mnie mglisty. Niedopowiedzenia są w cenie, ale gdy jest ich za dużo – zaczynają nawet nie męczyć, co wprowadzać niepotrzebny chaos. Zanim dotrę do momentu, w którym wątek się jednoznacznie rozjaśni, zdążę sobie w głowie sama wytworzyć stos podejrzeń, bardziej lub mniej prawdopodobnych. To sprawdza się w kryminałach czy powieściach wielowątkowych, lecz w miniaturze (która ma zaledwie kilka stron na to, by poruszyć moje emocje, pozwolić mi zrozumieć postaci, by się wczuć w ich tragedię i poświęcić się temu wątkowi na poziomie uczuciowym) mija się to z celem. Zamiast skupiać się na chłonięciu dramatycznych przeżyć, skupiam się na samodzielnym układaniu wydarzeń na linii fabularnej i naprostowywaniu zbyt szybko wyciągniętych wniosków. Nie jako oceniająca, ale jako potencjalny czytelnik już zdążyłam się cofnąć zarówno do sceny w łazience, jak i do wspomnienia sprzed wyjazdu w góry, by upewnić się, że czy wtedy Magnolia już znała diagnozę, czy też nie. Upewniam się więc o rzeczach, które czytałam ze dwie strony temu, by powiązać je z wnioskami, które wyciągam teraz. To po prostu nie powinno tak działać.

Układała włosy, nie przejmując się, że każdego dnia gubi ich nową garść. – Wspominałaś, że bohaterka nie podjęła się leczenia. Efekt w postaci wypadania włosów wynikałby wprawdzie z zaburzeń w gospodarce elektrolitowej, bohaterce mogłoby brakować też witamin. Niemniej włosy wypadające garściami w przypadku zmian nowotworowych to wynik wdrożonej chemioterapii. Magnolia mogłaby gubić włosy, zrezygnowawszy z chemii, ale nie aż tak intensywnie.

Podoba mi się opis atmosferycznych wspomnień sypialnianych. Jest wyważony, w dobrym smaku, nęcący i jednocześnie dużo w nim czułości. Za to we wspomnieniu z kolacji walentynkowej poprzedzonej obrazową sceną przed lustrem albo w scenie z autobusu tworzysz atmosferę tej ludzkiej codzienności – gorzkiej, a jednocześnie oddającej osobę chorą, która chce żyć, nie ma zamiaru się poddać. Dopiero w tych fragmentach Magnolia staje się dla mnie bohaterką z krwi i kości – to zaskakujące, że bardziej ludzką i żywą, rozumianą, prawdziwą, niż we wspomnieniach sprzed jej choroby czy jej samego początku. To znak, że twoje postaci rozwijają się w czasie trwania fabuły. Brawo.

Wracając jednak do kwestii włosów Magnolii, pamiętasz moją uwagę o tym, jak to zniesmaczyła mnie wzmianka, że Artur chciał być obgryzionym paznokciem jeszcze obcej sobie kobiety? Tutaj w podobny sposób nawiązał do ściętych włosów, ale – no właśnie – już ukochanej. I dlatego w tym momencie już nie zwraca to uwagi w ten dziwny sposób, nie wydaje się nie na miejscu – głównie dlatego, że bohaterowie są parą, łączy ich silna więź.

Gdy Artur wspominał chwile, kiedy to Magnolia dopiero co zaczynała źle się czuć, oraz te późniejsze, kiedy przebywała w szpitalu, a on sam zdawał się nie angażować, odpuszczać, jakby już była martwa (w niektórych akapitów nie odnajdywałam dowodów na to, by się o nią szczególnie troszczył czy ją odwiedzał), zaczęłam nawet sądzić, że być może był tak zmęczony i przerażony, że nie mógł się z nią widywać, poświęcać się więcej, ergo: cierpieć przy niej. Ale gdy bohaterka wraca ze szpitala, protagonista jednak bywa dla niej troskliwy, trwa przy niej; piszesz, że:

Wolno spojrzała na mnie, uśmiechnęła się, a w geście tym widziałem tyle cierpienia, że miałem ochotę podejść do niej, oprzeć się o ramię i rozpłakać jak małe dziecko. – Przy czym podchodzenie i opieranie o ramię to już wyraz pewnej troski, bycia razem, oznaka bliskości. Tym bardziej dziwi mnie, że teraz, w chwili krytycznej, Artur pozwolił sobie na to, był w stanie w ogóle spędzać z Magnolią czas i w jakiś sposób się angażować, a kiedy nie był pewien jej choroby lub ta się dopiero rozwijała – wycofał się. Czy nie powinno być odwrotnie? Być może w twoim wyobrażeniu wcale tak nie było, ale tak właśnie to odbieram przez to, że dość szybko i ogólnikowo przemknęłaś przez akapity początku choroby i łykania tabletek oraz przez te dotyczące wyjazdu w góry czy niejasnej sytuacji w łazience i wylądowania na kilka tygodni w szpitalu.

Wspomnienie drugiego zbliżenia bardzo emocjonujące; imponuje mi, że nie bałaś się podjąć tego wątku, jest przecież tak ważny. Dzięki dialogowi ukazałaś perspektywę nie tylko Artura – jego realny lęk, zwątpienie, zrezygnowanie – ale i Magnolię, ponownie, jej desperacką chęć życia, pragnienie normalności. Naprawdę dobrze to rozpisałaś, z ogromną dojrzałością, lecz bez przesadnego pietyzmu i podniosłości, z drugiej strony, zbędnej wulgarności – oba elementy niewątpliwie zepsułyby cały symbolizm tak ważnej sceny. Cieszę się, że się jej podjęłaś i mam nadzieję, że jury również to doceni.

Nawet dzisiaj, siedząc na tej obdrapanej ławce zastanawiam się, czy moja miłość do Magnolii była w tamtym okresie wciąż żywa. Bez względu na przyczynę, dbałem o nią i pielęgnowałem, nie przestając wierzyć, iż w końcu uśmiechnie się do nas szczęście. – Czy to się trochę nie wyklucza? Artur przyznaje, że wątpił, czy jego miłość była żywa, gdy towarzyszył jej w ostatnich chwilach, a zdanie dalej przyznaje, że dbał o nią, wierząc, że wszystko będzie dobrze. Chyba że to znów jakieś niedopowiedzenie i wspomniana troska na linii czasu miała miejsce znacznie wcześniej, a niekoniecznie w czasie ostatniego zbliżenia… I tu ponownie mam problem, bo Artur czasami o Magnolię dbał (przyrządzał jej kolację, dzwonił po pomoc, towarzyszył jej w wycieczkach, troszczył się, by się nie przemęczała czy pilnował nawet takich drobnostek jak ta, by miała zapiętą kurtkę lub zajęła miejsce siedzące w autobusie), a czasami nie (generalnie przez kilka tygodni nie odwiedzał jej w szpitalu, na początku jakoś nie zależało mu, by poszła do lekarza, przed wyjazdem w góry jakoś nie bardzo wspominał swoje zaangażowanie, ograniczał się do kupowania tabletek). Tak że teraz nie dziw mi się, że trochę mu wierzę, a trochę nie.

Edit: Wiem, że miałam oszczędnie cytować, ale na dalszym etapie, w tekście, pojawia się jedno zdanie, które sprawia, że przestaję mieć wątpliwości co do szczerości Artura i prawie zapominam, że podejrzewałam go o brak starań:

Pocałowała mnie tak delikatnie, jak jeszcze nigdy wcześniej. A ja zdławiłem w sobie gulę, przez którą miałem wrażenie, że zaraz się uduszę. Magnolia dotykała mnie, głaskała, błagała, bym na nią spojrzał, a ja zamiast tego schowałem twarz w jej ramionach i trzęsąc się cały tuliłem to chore ciało, chcąc przejąć na siebie część bólu i odciążyć je.

(Niemniej to nie znaczy, że odwołuję, iż dodanie trochę więcej o tym pobudek gdzieś przy początkowych wspomnieniach choroby byłoby dobrym rozwiązaniem…)

Ten fragment powinien trafić do punktu o poprawności, jednak chciałabym, by inni też mogli się z nim zapoznać:

Dziś wiem, że zabiłaś się z własnej, w pełni świadomej woli, a ja ci w tym pomogłem. (…) Gdybym pojawił się na Twoim pogrzebie, jestem pewien – nie zapanowałbym nad sobą. – Niekonsekwentnie trzymasz się formy grzecznościowej przy zwrotach bezpośrednich Artura do Magnolii (poza dialogami). Szczerze zastanawiam się nad nimi; rozumiem, dlaczego pojawiają się w tak szczególnym tekście – w końcu to tak zwana kartka z pamiętnika. Na moje – przez wzgląd na gatunek i ładunek emocjonalny – możesz więc w takich sytuacjach pozostawić wszystkie wielkie litery (formę stosując też tam, gdzie jej brakuje; użyj szukajki, wpisując kolejno: ci/two/tob).

Edit: Nieco dalej, po wzmiance pogrzebu Artur wykrzykuje w myślach, że ma do Magnolii żal, że jej nienawidzi. Rozumiem go i nie dziwię się, że tam tych wielkich liter zabrakło. W ogóle uważam, że świetnym zabiegiem artystycznym jest w zdaniach nacechowanych pozytywnie postawić na wielkie litery świadczące o szacunku, a w tych negatywnie – pozostawić małe. Mogłoby się zdarzyć, że miniatura zostanie wydana w jakiejś antologii i przyjrzałby się jej redaktor; ten, na pierwszy rzut oka nie dostrzegając zabiegu, mógłby zwrócić uwagę na niekonsekwencję. Pamiętaj, że w takim wypadku kluczowa jest obrona swoich zamierzeń, ot, opisanie celu zabiegu. Wtedy też redaktor powinien uszanować twój pomysł, bo przecież byłyby obarczony sensem fabularnym.

No dobra, zdanie, w którym na końcu pojawia się informacja o tym, że Arturowi towarzyszył katar i zatkany nos, brzmi trochę jak wyjęte z reklamy Otrivinu czy innego Xylogelu. Przyznam szczerze, że dość mnie rozbawiło, ale nie jestem pewna, czy właśnie tak miało być. Trochę jednak niestosownie się czuję, parskając.

Niemniej to nie tak, że pomysł z przeziębieniem sam w sobie jest zły. Myślę tylko, czy nie lepiej byłoby go wprowadzić frazą nieobciążoną skojarzeniem ze wspomnianą reklamą. Bo muszę przyznać, że dość cenne są czytelnicze wnioski: choć niby to Artur opiekował się umierającą Magnolią – wcześniej dbał, by się nie przeziębiła, a pod koniec nie opuszczał jej na krok – w rzeczywistości teraz, bez niej, sam takiej opieki potrzebuje i nie potrafi sobie pomóc. Także: przeziębienie i katar – jak najbardziej, ale niekoniecznie ubierając to w tak schematyczne sformułowanie.

Urocza, ckliwa puenta – ta o zdrowym drzewku. Jednak w momencie, gdy Artur zwraca się do ukochanej i pyta, czy wie, o jakie drzewko chodzi, czytelnik – jako że czyta tekst – i tak ma wrażenie, że zwrot kierowany jest do niego. A przecież drzewko narrator wspominał już na początku opowiadania, więc teraz to żadna tajemnica ani niespodzianka. Mogłabym ją tak odebrać, ale jest na to za późno. Zdecydowanie warto pozbyć się pierwszej wzmianki o tym, że Artur zasadził je w domu rodzinnym, pod białym płotem. Bardziej skupiłabym się na tym, że Magnolia miała takie plany – gdy bohater na końcu przyzna się do ich realizacji, odbiorca może docenić, że wszystko się tak spójnie i ciepło domyka.

O, no właśnie! 

Prawie bym zapomniała napisać o tym fragmencie, który najmocniej na mnie zadziałał i który chciałam wyróżnić już wcześniej, jednak od tamtego akapitu tekst kompletnie mnie pochłonął i do końca praktycznie się od niego nie oderwałam (no dobra, może raz – wtedy, przy katarze…). Mianowicie w jakiś drobny i niespodziewany dla mnie sposób wzruszyłam się wtedy, gdy Artur zapytał Magnolię o jej marzenia, a potem szybko się zreflektował i zmieszał. Nie przyznałam mu racji, bo nie odczułam, że w tym zaskakującym pytaniu odnoszącym się do kobiety umierającej jest coś złego. Raczej to wtedy zdałam sobie sprawę, że mężczyzna, choć bał się przeszywającego uczucia normalności, i tak na moment się w nim zatracił; ucieszyło mnie to. Dało jakiś złudny spokój (choć podejrzewałam, że szybko odbije się czkawką…), no i wierzyłam, że Magnolii to nie urazi, a wręcz przeciwnie, może sprawi, że i ona poczuje się spokojniej, poczuje, że Artur stara się przy niej i dla niej utrzymuje tę namiastkę normalności. Nawet jeśli to pozory – wierzyłam, że były dla niej cenne.

Dlatego też w jakiś sposób ta lektura jest tak poruszająca. Nie tylko z powodu ogólnie trudnej tematyki o ogromnym ładunku emocjonalnym; na pewno istnieją miniatury poruszające podobną problematykę, ale mniej oddziałujące na czytelnika właśnie ze względu na chociażby nie do końca przekonująco poprowadzoną narrację pierwszoosobową, przesadzenie z melodramatyzmem czy – w drugą stronę – bezpiecznym dystansem, beznamiętnością.

Zaskakujące, jak lekko i płynnie udało ci się przejść przez ten tekst (choć czasami chaotycznie, o czym też wspominałam) i bardzo, ale to bardzo dojrzale, lecz nie aż tak ostrożnie, by unikać głębokości tego tematu. Nie bałaś się stworzyć miniatury, gdzie chora i zapewne niezbyt atrakcyjna fizycznie kobieta, którą jej ukochany z przerażeniem w swoich myślach określa już praktycznie martwą, pragnie bliskości i ją otrzymuje. Dzięki temu pozwoliłaś mi na moment zatrzymać się, pogrążyć w refleksji nad potrzebami czy po prostu nad życiem osób świadomych tego, jak mało im czasu zostało, a które przecież chcą jeszcze wziąć kilka wdechów, mieć kilka normalnych chwil na wyłączność, chcą nie tylko okazywać swoją siłę (scena w autobusie; chęć ustąpienia miejsca starszej pani), ale i tak zwyczajnie nadal być częścią społeczeństwa. I choć nie znam żadnej osoby znajudjącej się w tak tragicznej sytuacji jak Magnolia czy Artur, i jakimś piekielnym szczęściem omijały mnie te czy podobne dramaty, to jednak podświadomie czuję, że bardzo realistycznie oddałaś zachowanie zarówno chorej, jak i jej ukochanego – w rzeczywistości najbliżej osoby, na którą obecnie bohaterka była zdana. Jego wątpliwości i zmagania są ludzkie, tak jak i ludzkie są takie niuanse – jak właśnie to wzruszające pytanie o marzenia. „Magnolia” poniekąd otworzyła mnie na myśli co byłoby gdyby… i przez to nawet w wyjątkowo krótkiej formie nie da o sobie tak szybko i łatwo zapomnieć.

Myślę, że nigdy tak do końca nie da.

I chociaż nie wystawię ci dziś noty końcowej – jako że to miniatura, a te staramy się wystawiać pracom wielorozdziałowym bądź zbiorom one-shotów – gdybym to zrobiła, nie zawahałbym się przed nazwaniem twojej pracy dobrą (z wielkim plusem!), zasługującą na to, by trafić do druku. Liczę, że tak też odbierze je jury konkursowe. 

Aby bardziej wyjść im naprzeciw, możesz jeszcze spróbować nieco dopracować wspomniane w ocenie kłopotliwe fragmenty, niemniej teraz, gdy skończyłam, myślę, że one nie są złe – tak czy owak wszystko wykrystalizowało się w swoim czasie. Jednak z doświadczenia wiem, że mało kto czyta tekst do końca bez przemyśleń, a dopiero potem go ocenia i analizuje; raczej, chcąc nie chcąc, wnioski wysuwa się już w trakcie lektury, później się je ewentualnie poprawia, dostosowuje do nowych danych. I o ile faktycznie w kryminałach odkrywanie tajemnic w jakiś sposób by działało, tak tutaj moim zdaniem trochę przeszkadza, bo jednak czytelnik może odczuwać znacznie większą potrzebę związaną z pełnym zrozumieniem postaci, by się w nie wczuć. Ja w Artura wczuwałam się na początku, potem przy pierwszych wzmiankach o chorobie – takich bardziej streszczonych – już znacznie mniej, tam z tymi fragmentami bym popracowała; dopiero gdzieś po powrocie ze szpitala, gdy zaczęłaś rozpisywać więcej scenek rodzajowych z życia chorej Magnolii, miałam szansę wreszcie poznać lepiej i ją, i do końca już było wręcz znakomicie. Nie da się ukryć, że wyszły ci mocno ujmujące swoim porażającym prawdopodobieństwem okruchy życia i tego już teraz ci równie mocno gratuluję.

A za ekspresową betę dziękuję Fenoloftaleinie i LegasowK. Dziewczyny, jesteście niezawodne! ❥